Từ 1926 đến 1929, chủ nghĩa Mác – Lênin được thâm nhập vào các tổ chức và ngày càng rộng rãi trên địa bàn Hải Phòng. Các Hội viên “Thanh niên” vừa truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vừa tiến hành đấu tranh quyết liệt với các khuynh hướng phi vô sản để bảo đảm cho sự tháng lợi của hệ tư tưởng khoa học này.

Năm 1926, đồng chí Nguyễn Lương Bằng được lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc giao nhiệm vụ mở đường dây liên lạc trên các tầu biển Hải Phòng - Hương Cảng - Thượng Hải để tăng cường hơn nữa việc đưa đón cán bộ và chuyển tài liệu về nước. Trong một thời gian ngắn, Hải Phòng đã đưa đón 200 cán bộ cách mạng, tiếp chuyển 250 tờ báo “Thanh niên” và tác phẩm “Đường Kách mệnh”…Chủ nghĩa Mác – Lênin, một mặt qua cửa khẩu Hải Phòng, theo các đường dây toả ra cả nước, mặt khác ngày càng thấm sâu hơn, quyện chặt hơn đối với phong trào công nhân, phong trào yêu nước ở địa phương.

Đầu năm 1926, các đồng chí Đỗ Ngọc Du (Phiếm Chu), Nguyễn Văn Ngọ (giáo Quảng) về Hải Phòng tuyên truyền cách mạng. Các đồng chí đã tập hợp được một số thanh niên yêu nước, giác ngộ họ và thành lập một nhóm Thanh niên cách mạng đồng chí hội. Hoạt động của nhóm này còn nhỏ hẹp. Cuối năm 1926, hai đồng chí Du, Ngọ đi Quảng Châu dự lớp huấn luyện, đồng chí Nguyễn Tường Loan về Hải Phòng hoạt động. Đồng chí mở rộng tổ chức, phát triển hội viên như Lê Ngọc Dư, Lê Mạnh Hiến, ảnh hưởng nhất định tói các xí nghiệp, công sở, đường phố, trường học như nhà máy Ximăng, Máy Tơ, Sáu Kho, Điện Cửa Cấm, Quảng Sinh Long, Carông, Máy Chai và các hãng buôn lớn, các trường Bonnan, Kỹ nghệ thực hành. Nhiều công chức, tư chức, học sinh, thuỷ thủ, bồi bếp, công nhân…được giác ngộ cách mạng xin gia nhập tổ chức.

Đầu năm 1927, Tỉnh bộ Thanh niên cách mạng đồng chí hội ở Hải Phòng được thành lập do đồng chí Nguyễn Tường Loan làm bí thư, các uỷ viên có Lê Ngọc Dư, Lê Mạnh Hiến. Trụ sở Tỉnh bộ đặt tại số nhà 7 ngõ Quảng Lạc phố Cầu Đất.

Đồng chí Nguyễn Tường Loan, tức Hưng Nam, quê ở thị xã Thái Bình, học năm thứ tư trường Thành chung Nam Định, bị đuổi khởi trường vài tham gia bãi khoá 1926. Đồng chí được dự lớp huấn luyện tại Quảng Châu và là một trong những cán bộ chủ chốt của tổ chức Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí hội Hải Phòng.

Từ cuối năm 1927 trở đi, do chuyển hướng hoạt động của Tỉnh bộ “Thanh niên” và phong trào công nhân phát triển mạnh hơn trước, Tỉnh bộ đã hướng vào các tổ chức Ái hữu, Tương tế, Đồng hương, Kiếm việc làm…do công nhân ở nhà máy, xóm thợ tự lập làm trọng tâm tuyên truyền, xây dựng cơ sở. Số hội viên do đó tăng lên nhiều. Đầu năm 1928, Việt Nam Quốc dân Đảng đã xây dựng được nhiều cow sở ở nội thành Hải Phòng và nông thôn tỉnh Kiến An.

Ngày 28/8/1928, Hội nghị Kỳ bộ Việt Nam thanh niên cách mạng đồng chí Hội Bắc Kỳ đề ra chủ trương “vô sản hoá”, đưa hội viên vào các nhà máy, hầm mỏ, đồn điền để cùng lao động với công nhân, từ đó giác ngộ dân tộc và giác ngộ giai cấp cho người thợ, đưa họ vào tổ chức cách mạng, mặt khác, qua lao động thực sự như công nhân, các hội viên, phần lớn xuất thân từ tiểu tư sản tri thức có điều kiện tự rèn luyện và cải tạo mình theo lập trường vô sản. Ở Hải Phòng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh với cương vị uỷ viên Kỳ bộ “Thanh niên” phụ trách khi Hải Phòng-Vùng mỏ đã kiên trì thực hiện chủ trương “vô sản hoá”.

Đầu năm 1929, phong trào cách mạng Hải Phòng phát triển nhanh cả về số lượng lẫn chất lượng: Ngày 6/1/1929, 500 phu kéo xe tay đình công. Tháng 2/1929, chi bộ “Thanh niên” nhà máy Carông phát động công nhân bãi công 4 ngày liền chống giãn thợ và đòi đối xử công bằng. Đặc biệt phong trào công nhân diễn ra sôi động, nhiều cuộc đấu tranh mang tính điển hình của toàn quốc. Kỳ bộ “Thanh Niên” Bắc Kỳ đặc biệt quan tâm chỉ đạo phong trào Hải Phòng. Nhu cầu thành lập tổ chức Cộng sản là một đòi hỏi cấp bách lúc bấy giờ ở nước ta cũng như ở Hải Phòng.

Đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, một trong những người sáng lập ra chi bộ cộng sản đầu tiên trong nước, đã xúc tiến xây dựng tổ chức cộng sản ở Hải Phòng. Đầu tháng 4-1929, tổ chức cộng sản đầu tiên ở Hải Phòng được thành lập gồm 3 người: Hoàng Văn Đoài (tức Ninh), Nguyễn Dữu Căn (tức Phi Vân) và đồng chí Nguyễn Đức Cảnh là người phụ trách. Cuối tháng 4-1929, chi bộ kết nạp Lương Khánh Thiện vào đầu tháng 5 thêm một người nữa.

Sau khi Đông Dương cộng sản Đảng được thành lập tháng 6/1929, ở Hải Phòng, chi bộ cộng sản đầu tiên dưới sự lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Đức Cảnh đã chọn lựa những người ưu tú trong Hội Việt Nam cách mạng thanh niên chuyển sang Đông Dương cộng sản Đảng.

Sau Hội nghị Hương Cảng, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh về nước thực hiện Nghị quyết của Hội nghị thành lập Đảng đã chuyển Đảng bộ Đông Dương cộng sản Đảng Hải Phòng thành Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam (4-1930) do đồng chí Nguyễn Đức Cảnh làm bí thư. Số đảng viên và hệ thống tổ chức Đảng vẫn giữ nguyên như cũ gồm trên 100 đảng viên và 14 chi bộ.

Có thể khẳng định, Chi bộ cộng sản đầu tiên ở Hải Phòng là một trong số những tổ chức cộng sản ra đời sớm ở nước ta sau chi bộ 5D Hàm Long (Hà Nội) và đánh dấu một bước ngoặt mới của phong trào cách mạng ở thành phố. Đó là kết quả của quá trình vận động, trưởng thành của phong trào công nhân và phong trào yêu nước của nhân dân Hải Phòng được chủ nghĩa Mác-Lênin soi sáng mà đi đầu là những chiến sĩ cộng sản, những quần chúng trung kiên hoạt động không mết mỏi, không sợ hy sinh gian khổ. Tinh thần cách mạng vô sản đã bùng lên, kẻ thù không thể có phương kế gì để dập tắt được nữa. Sự ra đời của tổ chức cộng sản đầu tiên của Hải Phòng khẳng định sự thành công của lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc và các đồng chí của Người khi chọn cửa khẩu giao lưu quốc tế, nơi tập trung đông đảo công nhân làm nơi thể nghiệm sự truyền bá chủ nghĩa Mác - Lênin vào Việt Nam.

Cửa Biển @người theo dõi Thông tin định hướng tuyên truyền

Ảnh: đồng chí Nguyễn Đức Cảnh giai đoạn 8/1929- 4/1930