VIỆT NAM - CUBA, NGHĨA TÌNH VƯỢT THỜI GIAN
Quan hệ Việt Nam – Cuba là một trong những mối quan hệ đặc biệt, mẫu mực, thủy chung hiếm có trong lịch sử ngoại giao thế giới. Hai dân tộc tuy cách xa nửa vòng Trái Đất, khác biệt về văn hóa, ngôn ngữ, nhưng lại gắn bó bằng một tình cảm sâu nặng, được hun đúc trong những năm tháng khó khăn nhất của cuộc đấu tranh giành độc lập, tự do.
Cuba trong trái tim Việt Nam
Giữa khói lửa chiến tranh, khi nhân dân Việt Nam đang bước vào giai đoạn ác liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, khó khăn thiếu thốn mọi bề, đất nước Cuba- cách xa nửa vòng trái đất, khi đó cũng chịu bao vây, cấm vận khắc nghiệt, đời sống nhân dân còn nhiều thiếu thốn, đã chìa bàn tay anh em, sát cánh cùng chúng ta bằng cả trái tim, trí tuệ và vật chất, chia sẻ cho Việt Nam những gì tốt nhất có thể. Sự giúp đỡ ấy không đơn thuần là ngoại giao, mà là nghĩa tình anh em cùng chung lý tưởng giải phóng dân tộc.
Ngay từ đầu thập niên 1960, dưới sự lãnh đạo của Lãnh tụ Fidel Castro, Cuba là quốc gia Mỹ Latinh đầu tiên và duy nhất thiết lập quan hệ ngoại giao đầy đủ với Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Nhưng tình cảm ấy không chỉ dừng ở ngoại giao, mà được thể hiện bằng những hành động cụ thể, bền bỉ, bất chấp khó khăn và cấm vận khắc nghiệt mà chính Cuba đang gánh chịu.
Những công trình mà Cuba giúp Việt Nam xây dựng đã trở thành biểu tượng của tình hữu nghị mẫu mực: Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam – Cuba Đồng Hới (Quảng Bình): Ngày 17/9/1973, trong chuyến thăm vùng “đất lửa” Quảng Bình, khi chứng kiến cảnh đau thương, mất mát của người dân nơi đây trong sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, Chủ tịch Fidel Castro - Vị lãnh tụ kính yêu của nhân dân Cu Ba đã quyết định xây dựng tặng Quảng Bình một bệnh viện đa khoa hoàn chỉnh với những trang thiết bị đồng bộ, hiện đại. Khởi công ngày 19/5/1974, khánh thành 9/9/1981, do hơn 100 kỹ sư và công nhân Cuba trực tiếp thiết kế, xây dựng. Đây từng là một trong những bệnh viện hiện đại nhất miền Trung thời bấy giờ, mang lại cơ hội sống cho hàng vạn bệnh nhân sau chiến tranh. Đến nay hơn 40 năm xây dựng và phát triển Bệnh viện Hữu nghị Việt Nam - Cu Ba Đồng Hới vinh dự được Nhà nước phong tặng Huân chương lao động hạng Nhì, và rất nhiều phần thưởng cao quý khác của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Y tế, UBND tỉnh Quảng Bình. Khách sạn Thắng Lợi - Hà Nội: một công trình kiến trúc vừa phục vụ kinh tế – du lịch, vừa là minh chứng cho bàn tay lao động khéo léo của những người bạn Cuba xa xôi. Ngay từ khi bắt đầu đi vào hoạt động, khách sạn đã đóng một vai trò đặc biệt quan trọng đối với ngành ngoại giao của đất nước khi được Đảng và Chính phủ giao trọng trách đón tiếp các Nguyên thủ Quốc gia, các đoàn khách quốc tế trong các sự kiện quan trọng của đất nước. Điểm mạnh của khách sạn lúc bấy giờ không chỉ là vị trí đặc biệt như một bông sen làm đẹp thêm cho Hồ Tây, những căn phòng được đầu tư bài bản mà còn là nơi có phòng hội nghị với sức chứa rộng lớn, trở thành điểm đến của hội họp phục vụ nhu cầu tổ chức hội nghị, hội thảo và các buổi làm việc với số lượng quan khách lớn. Các tuyến giao thông huyết mạch: đường Xuân Mai – Sơn Tây, đường Trường Sơn đoạn qua Quảng Trị… góp phần nối liền mạch máu hậu phương – tiền tuyến. Trại bò Mộc Châu, Trung tâm giống gà thuần chủng Tam Đảo và Ba Vì: Cuba không chỉ hỗ trợ vật chất, mà còn chuyển giao kỹ thuật chăn nuôi hiện đại, cung cấp 15 dòng gà quý, giúp Việt Nam đặt nền móng cho ngành chăn nuôi công nghiệp. Hợp tác đào tạo và giáo dục: Hàng nghìn sinh viên, cán bộ Việt Nam được sang Cuba học tập, nhiều người trở thành nhà khoa học, kỹ sư, bác sĩ, cán bộ lãnh đạo.
Trong chuyến thăm lịch sử tới Quảng Trị tháng 9/1973, Fidel Castro đã nói câu bất hủ: “Vì Việt Nam, Cuba sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”. Đó không chỉ là lời nói, mà là lời thề son sắt, khắc sâu trong tâm khảm cả hai dân tộc.
Việt Nam - mãi khắc ghi và tri ân
Ngày nay, khi đất nước đã hòa bình, Việt Nam chưa bao giờ quên những nghĩa cử cao đẹp của Cuba. Nhà nước và nhân dân Việt Nam luôn dành sự quan tâm, hỗ trợ Cuba trong khả năng của mình, cụ thể: Trong lĩnh vực y tế, trong đại dịch COVID-19, Việt Nam đã tặng Cuba 17 000 tấn gạo và nhiều vật tư y tế như kit xét nghiệm nhanh, khẩu trang, phương tiện phòng hộ, thuốc,… từ tháng 4-2020 đến tháng 7-2021. Cuba cũng đáp lại bằng việc tặng Việt Nam 150.000 liều vắc-xin Abdala và bán 5 triệu liều khác trong năm 2021; trước đó trợ cấp Interferon alfa-2B cho điều trị bệnh nhân COVID-19 tại Việt Nam. Trong xúc tiến thương mại, đầu tư, hai quốc gia đang thực hiện Hiệp định Thương mại Việt Nam–Cuba (hiệu lực đến 2025), với nhiều ưu đãi thuế cho hàng hoá nhập khẩu từ mỗi nước-giúp doanh nghiệp hai bên thuận lợi xuất nhập khẩu hơn. Hiện Việt Nam là nhà đầu tư châu Á lớn nhất tại Cuba, và hy vọng tăng cường đầu tư vào khu kinh tế Mariel trong các lĩnh vực: hàng tiêu dùng thiết yếu, vật liệu xây dựng, năng lượng tái tạo. Hai bên hợp tác sản xuất nông nghiệp như gạo, ngô và thủy sản để đảm bảo an ninh lương thực cho Cuba. Việt Nam là đối tác thương mại lớn thứ hai trong khu vực châu Á của Cuba; kim ngạch hằng năm đạt từ 250–350 triệu USD, và hai bên đặt mục tiêu tăng lên 500 triệu USD. Nâng cao hợp tác chính trị, ngoại giao và văn hóa, Việt Nam luôn ủng hộ Cuba tại các diễn đàn quốc tế như Liên Hiệp Quốc, Hội đồng Nhân quyền; đồng thời kêu gọi dỡ bỏ lệnh cấm vận Cuba của Hoa Kỳ. Từ năm 2021–2022, có hơn 20 đoàn cấp địa phương và tổ chức chính trị – xã hội trao đổi giữa hai nước về văn hóa, giáo dục và y tế. Năm 2022, Việt Nam tặng trang thiết bị tin học cho Quốc hội Cuba – giúp nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội nước bạn. Phong trào nhân dân tiếp nối tinh thần hữu nghị. Nhiều tổ chức nhân dân như Liên hiệp Hữu nghị và Hội Hữu nghị Việt Nam – Cuba gửi thư động viên, lên án cấm vận, bày tỏ tinh thần đoàn kết mạnh mẽ đối với Cuba. “Việt Nam sẽ làm hết khả năng để giúp Cuba”
Năm 2025 được Đảng và Nhà nước quyết định là “Năm hữu nghị Việt Nam- Cuba”, kỷ niệm 65 năm quan hệ ngoại giao hai nước Cuba -Việt Nam ( 1960-2025). Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam - Cơ quan được Đảng, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giao chủ trì Chương trình vận động ủng hộ nhân dân Cuba “65 năm Nghĩa tình Việt Nam - Cuba". Chương trình được triển khai trong 65 ngày vận động (từ ngày 13/8 đến hết ngày 16/10). Ngay từ khi phát động chương trình đã nhận được sự hưởng ứng nồng nhiệt của hàng triệu trái tim Việt Nam, với số tiền ủng hộ qua tài khoản số 2022 tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Quân đội đã đạt mục tiêu tối thiểu 65 tỷ đồng. Chỉ sau 30 giờ phát động đã đạt được 65 tỷ đồng. Tính tới thời điểm 9h30 ngày 15/8, theo số liệu hiển thị công khai, số tiền ủng hộ qua tài khoản số 2022 của Trung ương Hội Chữ thập đỏ Việt Nam đã nhận được 121 tỷ đồng, vượt qua mục tiêu tối thiểu 65 tỷ đồng dự kiến sẽ tiếp tục nhận được nhiều sự ủng hộ hơn nữa.
Mối tình hữu nghị mẫu mực
Tình cảm Việt Nam - Cuba vượt lên mọi giới hạn của khoảng cách địa lý và chế độ chính trị. Đó là sự gắn bó dựa trên niềm tin, lòng trung thành và sự thủy chung, được thử thách qua thời gian. Chính vì thế, mối quan hệ này được coi là biểu tượng của tình đoàn kết quốc tế, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng nhân loại. Từ những hạt đường, viên thuốc, bao gạo mà Cuba chia sẻ cho Việt Nam trong khói lửa chiến tranh, đến những chuyến hàng, lời động viên Việt Nam gửi lại Cuba hôm nay- tất cả đều nói lên một điều: tình bạn chân thành, khi đã được vun đắp bằng máu và nước mắt, sẽ bền chặt hơn mọi thước đo của thời gian.
Nhìn lại chặng đường hơn nửa thế kỷ, ta càng thấm thía câu nói của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Có những tình hữu nghị cao hơn núi, dài hơn sông, rộng hơn biển cả và sáng hơn trăng rằm”. Quan hệ Việt Nam – Cuba chính là một minh chứng sống động cho chân lý ấy. Ngày mai, thế giới có thể thay đổi, nhưng ngọn lửa nghĩa tình Việt Nam - Cuba sẽ mãi cháy sáng. Bởi đó không chỉ là mối quan hệ giữa hai quốc gia, mà là tình anh em đã được tôi luyện bằng máu, bằng mồ hôi, và bằng niềm tin vào lý tưởng tự do, công bằng, hạnh phúc cho mọi dân tộc./.
